Marek Bliziński – Legendy Gitary
Czołem gitarowi maniacy! Bohaterem dzisiejszego odcinka jest Marek Bliziński. Legendarny gitarzysta, który jako jeden z pierwszych w Polsce znakomicie grał jazz i improwizował na światowym poziomie.
Marek Bliziński urodził się (w Warszawie) 22 marca 1947 roku. Jako nastolatek bardzo marzył o gitarze. Swój pierwszy instrument otrzymał od rodziców na gwiazdkę w wieku 14 lat. Ćwiczył tak zawzięcie, a jego upór w zdobywaniu muzycznej wiedzy był tak wielki, że poskutkowało to nie otrzymaniem promocji do jedenastej klasy 25 czerwca 1964 roku. Marek wolał zamiast do szkoły chodzić na lekcje gitary do swojego kolegi, bardziej zaawansowanego na tamten czas Tomka Jaśkiewicza.
W 1966 roku Marek dołącza do grupy Pesymiści. W tym też roku zaczyna uczęszczać do Średniej Szkoły Muzycznej im. Józefa Elsnera na kontrabas ponieważ nie było jeszcze w tamtych czasach w Warszawie klasy gitary, oraz na fortepian dla początkujących. Szczerze poinformował swojego profesora, że nigdy nie będzie chciał grać na kontrabasie zawodowo.
Maturę zdał w 1967 roku w Liceum Ogólnokształcącym dla pracujących zaraz po powrocie z koncertu wyjazdowego z Pesymistami. Wcześniej, bo we wspomnianym już 66 roku wraz z Andrzejem Turskim założył zespół Czterech, w którym wykonywał utwory Bacha w transkrypcji na trzy gitary i perkusję.
W kwietniu 1967 roku na III Ogólnopolskim Przeglądzie Wokalistów i Zespołów Muzyki Rozrywkowej w Gliwicach zespół Czterech otrzymuje I nagrodę a Marek wyróżnienie jako instrumentalista.
„Praca z tym zespołem dała mi wiele ,zarówno w doskonaleniu techniki gry, jak i w nabraniu szacunku dla czasu, tj. tempa i precyzji rytmicznej, a przede wszystkim nauczyłem się wówczas dyscypliny wewnętrznej – nieodzownej do dalszej pracy nad sobą.”
Marek Bliziński
Wakacje Marek spędzał w domku letnim nad jeziorem pod Kaliszem (err. domek nie znajdował się nad jeziorem). Tam z kolegami pracował nad repertuarem Pesymistów i Czterech, tam też powstała seria utworów o tytule Krzyżówki.
Aby móc uczęszczać do klubów studenckich gdzie między innymi grało się jazz Marek podrabia legitymację studencką pieczętując ją pięćdziesięciogroszówką.
W lutym roku 1968 czasopismo Jazz informuje o pojawieniu się płyty Czterech, na której znajdują się 4 kompozycje Marka. Zimą 1969 roku Marek już jako profesjonalista wyjeżdża z grupą The Strangers do Skandynawii, dzięki czemu mógł sobie zakupić wymarzone instrumenty i profesjonalny wzmacniacz.
W 1970 roku zaczyna się jego współpraca z grupą Bemibek oraz Zbigniewem Namysłowskim i Air Condition. W 1971 roku założył kwartet GENERACJA, który został wyróżniony na festiwalu Jazz Nad Odrą 1971 gdzie też otrzymał trzecią nagrodę w kategorii instrumentaliści po saksofoniście Tomaszu Szukalskim i pianiście (zespołu Dżamble) Jurku Horwacie
Po sukcesie na festiwalu grał z najlepszymi: Sadowski, Urbaniak, Namysłowski, Wróblewski, Nahorny, Karolak i Muniak.
25 września 1971 roku wziął ślub z Teresą, którą poznał w średniej szkole muzycznej. Krótko przed ślubem, podczas wyjazdu z polskim big bandem na wakacje do Włoch została mu skradziona gitara Gibson Les Paul. Pomógł Zbigniew Namysłowski, który za ostatnie pieniądze kupił* mu kosztującą krocie gitarę. (*err. dorzucił brakujące pieniądze)
Rok 1971 to także początek trwającej kilka lat współpracy z uczniem z Chodzieży, który potem zostaje liderem Extra Ballu znakomitym gitarzystą Jarkiem Śmietaną.
W 1972 roku w październikowym numerze czasopisma „Jazz” mający 25 lat Marek, już jako gwiazdor udziela wywiadu w którym mówi:
„Uczyłem się zupełnie sam, na błędach swoich i cudzych, rzadko miałem okazję do korzystania z dobrych wzorów. Firmie Gibson-Les Paul jestem, i chyba pozostanę wierny… Nie inspirują mnie gitarzyści, więcej daje mi słuchanie innych instrumentalistów – pianistów, saksofonistów. Od nich właśnie dużo się uczę. Największe wrażenie wywarł na mnie Coltrane. Cenię również awangardę jazzową z Davisem na czele. Jeśli idzie zaś o gitarzystów, to lubię grę zarówno Montgomery’ego i Burrella, jak i McLaughlina czy Coryella. Gitara jazzowa nie ma w Polsce tradycji. Odczułem to na własnej skórze, podczas ostatniego Jazz Jabboree ’71, kiedy występowałem z czterema zespołami. Bardzo często zdarzają mi się sytuacje, kiedy powinienem się rozdwoić.”
Marek Bliziński
W tym czasie coraz więcej mówi się i pisze o zespole Bemibek. Ewa Bem w wywiadzie mówiła:
„Kochamy jazz, kochamy muzykę po prostu. Muzyka otacza nas bezustannie. W domu, w klubach, na próbach i koncertach. Grupa Bemibek narodziła się na Jazzie Nad Odrą ’71. Kiedy do mnie, do brata i Andrzeja Ibka, dobili Tadeusz Gogosz i Marek Bliziński, zamknęliśmy listę przyjęć. Można rzec, staliśmy się samowystarczalni: nie brakowało kompozytora, aranżera, instrumentalistów.”
Ewa Bem
Jarek Śmietana w jednym z wywiadów stwierdził:
„W Polsce cenię sobie przyjaźń Marka Blizińskiego, którego uważam za znakomitego muzyka. Za najlepsze combo jazzowe uważam grupę Zbyszka Namysłowskiego”.
Jarosław Śmietana
Przyjaźń z Jarkiem zawiązała się podczas warsztatów w Chodzieży gdzie początkowo Jarek Śmietana był uczniem, a Marek wykładowcą, ale po zorientowaniu się, że Jarek Śmietana zdecydowanie odbiega poziomem zaawansowania od pozostałych uczestników Marek Bliziński oddaje mu pod opiekę połowę warsztatowiczów, których i tak ma zbyt wielu.
Pod koniec lat 70-tych Marek pisze poradnik dla gitarzystów Gitara Jazzowa który pierwotnie miał się ukazać w 1978 roku. Złożony do druku w 1979 roku podręcznik wychodzi dopiero w 1982 roku.
Ważnym wydarzeniem 1978 roku była trasa z Kwintetem Janusza Muniaka. Współpraca ta zaowocowała płytą „Question Mark”. W 1979 roku wraz z zespołem Ptaszyna Wróblewskiego Marek wyjeżdża do Indii na festiwal Jazz Yatra. Między innymi w gazecie „Financial Express” ukazały się pochlebne opinie. 1979 to również rok w którym Bliziński zostaje liderem własnego zespołu.
W lipcu i wrześniu zrealizowane zostają nagrania na płytę „Wave”. Są one realizowane w dwóch składach. Strona A płyty to Janusz Stefański na bębnach i Paweł Jarzębski na kontrabasie, strona B ze Czesławem Bartkowskim i Zbigniewem Wegehauptem. Jest to prawdopodobnie pierwsza w historii polskiego jazzu płyta gitarowa. Muzyka na płycie nawiązuje do dokonań takich gigantów jak Wes Montgommery, Joe Pass, Kenny Burell, Grant Green czy Jim Hall, a partie gitary to wzór do studiowania dla zaawansowanych gitarzystów.
Jak pisał „Jazz Forum” w 1980 roku w lutowym numerze:
„Dziś Marek Bliziński wraz z Jarosławem Śmietaną tworzą ścisłą czołówkę gitarę jazzowej w Polsce. Marek w przeciwieństwie do Jarka, jest człowiekiem z natury mało ekspansywnym, bez skłonności do liderowania, zadowalającym się rolą sidemana. Mimo to ostatnio utworzył własny zespół, i słusznie.”
Jazz Forum 02/1980
Początek roku 1980 to trwająca od 2 do 26 stycznia trasa z Kwartetem Ptaszyna Wróblewskiego po polonijnych i uniwersyteckich ośrodkach w USA. 1981 rok. Grudzień. Stan wojenny zastał Marka w Kaliszu, na Międzynarodowym Festiwalu Pianistów Jazzowych. Wojewódzki Dom Kultury w Kaliszu musi wystawić przepustki uczestnikom, aby mogli wrócić do swoich miejsc zamieszkania. Marek przepustkę otrzymuje.
1982 rok to w końcu ukazanie się „Gitary Jazzowej”, której pierwszy nakład 5000 egz. w mgnieniu oka zniknął z półek. Liczne błędy drukarskie wyprowadziły Marka z równowagi. Zupełnie załamany przynosi erratę do redakcji Jazz Forum, która zapowiedziała jej publikację w najbliższym numerze.
Wiosną 1982 roku „Jazz Forum” umieszcza wyniki ankiety Jazz Top ’81 w której na pierwszych miejscach wśród gitarzystów plasują się oczywiście Marek Bliziński i Jarosław Śmietana, dokładnie w tej kolejności.
W kwietniu 1983 roku Bliziński występuje w Szwecji z Air Condition Namysłowskiego. Recenzent gazety „Wermlands-Tidningen” pisze m innymi:
„… To jeden z najwspanialszych gitarzystów, jakich słyszałem w życiu, a słyszałem wielu.”
1984 to początek nagrań z Ewą Bem dla Polskiego Radia, które później zostaną wydane na płycie „Dla Ciebie Jestem Sobą”. Płyta korona, na której Marek jest równoważnym partnerem z wokalistką, a gitara zastępuje całą sekcję rytmiczną.
1985
„Przesyłam serdeczne pozdrowienia z dalekich mórz Indonezji i Pacyfiku. Gram tu na statku z Pawłem Perlińskim i Wojciechem Kowalewskim. Gram również na basie, ale przede wszystkim na gitarze, i co najważniejsze, z wielką przyjemnością, ponieważ wiem, że ludzie tu słuchają muzyki, a nie porównują muzyków”
Marek Bliziński
Jerzy Bartz organizuje wyjazdy polskich muzyków jazzowych na statki wycieczkowe Royal Viking. W przerwach między rejsami Marek w swoim domowym studio przygotowuje materiał na swoją nową płytę. Mało kto wie o problemach Marka. Na jego nodze pojawia się zmiana, która okazuje się być rakiem skóry. W 1985 przechodzi operację i wszystko wydaje się być w porządku. Musi tylko unikać słońca.
1988
28 maja Marek wyrusza w kolejny rejs po oceanach świata. Wielomiesięczne przebywanie na morzu źle wpływa na stan Marka, pogrąża się on w depresji, traci odporność i słabnie. 19 grudnia – 2 tygodnie przed końcem rejsu, na Jamajce lekarz pokładowy nakazuje mu powrót do domu.
1989 Rozpoznano groźne przerzuty. 17 marca 1989 Marek umiera w szpitalu przy ul. Potockiej* w Warszawie. (*err. Marek umiera w szpitalu przy ul. Płockiej)
Marek Bliziński tytan pracy, preferował samokształcenie i tak się na ten temat wypowiadał:
„Stała opieka stwarza sprzyjające warunki do biernej postawy, czekania na gotowe. Taka sytuacja byłaby zaprzeczeniem istoty jazzu”
Marek Bliziński
1993
Dziesięć lat od pierwszego wydania. Nakładem Popławski MUSIC PRESS wychodzi w nowym formacie wznowione wydanie Gitary Jazzowej
1996
I Festiwal i konkurs gitarzystów jazzowych im. Marka Blizińskiego.
1998
Wychodzi książka Kolorowe Lata Marka Blizińskiego Romana Kowala, między innymi dzięki niej powstało to wideo. Jeśli chcecie dowiedzieć się jeszcze więcej o Marku, poczytać wypowiedzi o nim jego przyjaciół i rodziny, to zapraszam do lektury.
rok 2000 Koncert pamięci Marka Blizińskiego w studiu Polskiego Radia. rok 2016 Wychodzi płyta Tribute to Marek Bliziński. Pierwsza płyta zawiera nagrania studyjne dla Programu 3 Polskiego Radia dokonane przez Ewę Bem wspólnie z Markiem Blizińskim w latach 1980-1986, które wcześniej zostały wydane na płycie „Dla Ciebie jestem sobą”. Druga płyta to zarejestrowany wyjątkowy koncert pamięci Marka Blizińskiego który odbył się w studiu Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego w marcu 2000 roku.
2019
od 21 – 25 października 2019 audycje z cyklu Mistrzowie Polskiego Jazzu poświęcone sylwetce Marka Blizińskiego. Link do podcastu znajdziecie w Tutaj: Mistrzowie Polskiego Jazzu Podcast
2021
Wywiad/Podcast z Panią Teresą Blizińską, która zechciała opowiedzieć o blaskach i cieniach życia u boku pierwszego, polskiego gitarzysty jazzowego światowego formatu: Link do felietonu: Wspomnienia O Marku Blizińskim
Koniec
Źródła: Kolorowe Lata Marka Blizińskiego – Roman Kowal, Professional Music Press 1998 Gitara Jazzowa – Marek Bliziński, Popławski Professional Music Press 1993
